کنترل فرزندان در فضای مجازی

کودکان بیش از 25 درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دهند. نسل کنونی کودکان خردسال اولین نسلی هستند که دنیای بدون اینترنت را تجربه نکرده اند بنابراین آن ها را بومیان دیجیتال، نسل اینترنت یا صفحه نمایش می¬ نامند. بسیار از محققان به این نتیجه رسیده اند که این نسل را باید بچه ¬های فرفره و کودکان ریسک¬ پذیر نامید زیرا آنلاین بودن بخش مهمی از زندگی آن¬هاست. سه نوع استفاده کودکان از اینترنت عبارت اند از: 1- سرگرمی 2- آموزشی 3- سرگرمی – آموزشی. تخمین زده می شود که تقریبا یک میلیارد کودک در سال 2018 میلادی از اینترنت استفاده کرده اند(یونیسف، 2018).
توسعه اینترنت و شبکه های اجتماعی باعث شده است که کودکان زودتر به شهروندان دیجیتال تبدیل شوند که مزایای و معایب بسیاری از نظر یادگیری، سرگرمی و افزایش تعامل اجتماعی به همراه دارد. 75 درصد از نوجوانان می گویند که بدون اینترنت نمی توانند زندگی کنند. 50 درصد از کودکان یک نوع آذار و اذیت را در طول زندگی آنلاین خود تجربه کرده اند. از هر سه نوجوان یک نفر گفته است که قربانی زورگویی اینترنتی بوده است. 67 درصد از والدین کودکان 10 تا 18 ساله فکر می کنند که دولت باید در مورد سن مناسب برای استفاده از تلفن های هوشمند قانونی وضع کند. 92 درصد از والدین فکر می کنند که رسانه های جمعی و اینترنتی بر سلامت روان جوانان تاثیر دارند. نوجوانانی که 5 ساعت بیشتر در روز را روی تلفن همراه و رایانه می گذرانند 71 درصد بیشتر احتمال خودکشی دارند. 52 درصد از دانش آموزان گفته اند که رسانه های اجتماعی باعث می شود که نسبت به ظاهرشان احساس عدم رضایت داشته باشند. 34 درصد از جوانان می ترسند اگر از رسانه های اجتماعی استفاده نکنند چیزهای زیادی از دست می دهند.
طبق گزارش انجمن قلب امریکا، کودکان روزانه بیش از 8 ساعت را به صورت آنلاین سپری می کنند که نیمی از زمان بیداری آن هاست. تمام جنبه های زندگی آن ها به صفحه نمایش متصل می شود؛ از انجام تکالیف گرفته تا فعالیت های فوق برنامه و تعامل آنلاین با همسالان و دوستان. صرف زمان زیاد در مقابل نمایشگرها و عدم فعالیت کافی می تواند منجر به موارد زیر شود: 1- چاقی دوران کودکی 2- مشکلات روانی 3- مشکلات در مدرسه 4- اختلال در خوردن و خواب 5- اعتیاد به اینترنت. این در حالی است که کودکان فاقد سطح کافی از بلوغ الکترونیکی برای مدیریت این خطرات هستند.
انواع مشکلاتی که در اثر استفاده کنترل نشده از فضای مجازی برای کودکان به وجود می آید عبارت اند از: 1- مشکلات اجتماعی 2- مشکلات شناختی 3- مشکلات رشدی 4- مشکلات تحصیلی. انواع خطرات آنلاین بالقوه برای کودکان عبارت اند از: 1- ¬خطرات محتوایی(خشونت  پورنوگرافی و … )2- خطرات تماس(ارتباط آنلاین کودکان با غریبه ها یا بزرگسالانی که خود را به شکل کودک در می اورند) 3-¬ خطرات رفتاری(آسیب رساندن به دیگران یا قربانی شدن خودشان).
از طرف دیگر والدین چاره ای ندارند جز این که به فرزندان خود اجازه دهند تلفن همراه و اینترنت داشته باشند زیرا این کار به آن ها کمک می کند با فرزندان خود در ارتباط باشند و از آن¬ها باخبر گردند. بر طبق کنوانسیون حقوق کودک سازمان ملل متحد مسئولیت آموزش، کمک، راهنمایی و نظارت بر کودکان و نوجوانان تا رسیدن به سن 18 سالگی بر عهده والدین است. فرزند پروری دیگر فقط به ارزش¬های خانوادگی مربوط نمی ¬شود اخلاق فضای سایبری درس جدیدی است که باید آموزش داده شود.

کنترل والدین می¬تواند به شکل کنترل رفتاری یا روانی باشد. کنترل رفتاری به استفاده از راهبردهای مدیریت صحیح توسط والدین از جمله نظارت بر فعالیت های کودکان، ایجاد قوانین و محدودیت ها برای تنظیم رفتار کودکان اشاره دارد. در حالی که کنترل روانشناختی از طریق تنظیم ضمنی رفتار کودکان بر اساس افکار و عواطف آن هاست. تاکتیک های روانشناختی که توسط والدین استفاده می شود شامل تزریق احساس گناه، کنار گذاشتن عشق و محبت و ادعای قدرت می شود. پژوهش های علمی نشان داده است که کنترل روانشناختی والدین رشد کودک را کاهش می دهد و تعارض والدین و کودک را افزایش می دهد. در حالی که کنترل رفتاری به طور مثبت با نتایج رشد و بهزیستی کودکان مرتبط است. شواهد تجربی نشان می دهد که کنترل روانشناختی بیش از حد والدین با استفاده کودکان از اینترنت ارتباط مثبت دارد. کنترل بیش از حد والدین منجر به مشکلات روانی متعدد در کودکان مانند عزت نفس پائین، افسردگی و رفتارهای ضد اجتماعی که اتفاقا باعث می شود به سمت استفاده بیش از حد از اینترنت حرکت کنند.
برخی از سوالاتی را که می توان برای درک کامل عادات اینترنتی نوجوانان از آن ها پرسید عبارت¬ اند از¬:
1- زمان استفاده(- در روزهای هفته چه مقدار زمان به صورت آنلاین در مدرسه و چه مدت بعد از مدرسه صرف می شود؟ – آخر هفته چقدر از زمان را صرف اینترنت می کنند؟ – سایت های اصلی بازدید شده کدام ها هستند و در هر کدام چقدر زمان می گذرانند؟)
2- استفاده فعال در مقابل غیر فعال(- چقدر زمان صرف ارسال مطالب آنلاین می شود- چه مقدار زمان صرف ارتباطات آنلاین می شود؟ – چه مقدار زمان صرف مشاهده غیر فعال محتوای ارسال شده توسط دیگران می شود؟)
3- نوع محتوا(محتوای مشاهده شده و به اشتراک گذاشته شده مثبت(نقل قول¬ها، الهام بخش) یا منفی(نارضایتی از وضعیت) است؟ آیا جوانان عامل بحث، انتقاد یا قلدری آنلاین می شوند یا دریافت کننده و قربانی هستند؟)
4-ارتباطات آنلاین در مقابل زندگی واقعی(آیا ارتباط با دوستان و همسالان بیشتر در زندگی واقعی انجام می شود یا آنلاین؟ ایا از اینترنت برای تنظیم زمان برای ملاقات با دوستان در زندگی واقعی استفاده می شود یا بیشتر تعاملات از طریق پلتفرم های مجازی انجام می شود؟). چنین اطلاعاتی برای سفارشی کردن راهنمایی ها و توصیه های خانواده ها در مورد آنچه برای کمک به فرزندان در استفاده سالم و مناسب از اینترنت لازم است حیاتی است.
چگونه می توانیم کودکان را در اینترنت ایمن نگه داریم؟
1- در مورد مدرسه، سرگرمی ها، دوستان و دغدغه هایشان با آن ها صحبت کنید. گذراندن زمان مفید و به صورت منظم با بچه ها، خواه خرید، در ماشین، پختن غذا یا پیاده روی و رفتن به پارک این فرصت را می دهد که با فرزندانتان در مورد تلفن، تبلت یا لب تاب به گونه ای گپ بزنید که غیر عادی به نظر نرسد. در طول این مکالمات از فرزندتان بپرسید که دوست دارد از چه برنامه هایی استفاده کند که می تواند آن ها را تشویق کند تا در مورد زندگی آنلاین خود با شما صحبت کنند/
2- یک شبکه با والدین دوستان فرزندانتان ایجاد کنید. این شبکه می تواند فضای بسیار مفیدی برای هشدار دادن به یکدیگر در مورد مسائل مربوط به استفاده آنلاین فرزندانتان باشد. همچنین می تواند فضای مفیدی برای مقابله با این عبارت رایج کودکان باشد: اما همه بچه های دیگر مجاز به استفاده از ان برنامه / بازی هستند. به عنوان گروهی از والدین می توانید مرزها یا مدودیت هایی را تعیین کنید که ناعادلانه به نظر نمی رسد زیرا همگی یک چیز را به فرزند خود می گوئید.
3- نصب و استفاده از برنامه های کنترل والدین: برنامه های زیادی وجود دارد که به والدین اجازه می دهد تا بر استفاده آنلاین فرزندشان نظارت کنند. برخی برنامه ها و نرم افزارهای کنترل والدین برای ایمن نگه داشتن فرزندان در اینترنت عبارت اند:Net Nany, Norton Family, Bark, Qustodio. دو ویژگی یک نرم افزار کنترل خوب والدین بر اینترنت بچه-ها عبارت¬اند از: درجه بالای سفارشی سازی 2-کاربست پذیری وسیع. با مطالعه نظرات مختلف مناسب¬ترین مورد را برای تلفن فرزندتان و نیازهای خود بیابید. با این ابزارها می توانید کارهایی مانند تنظیم تایمر، محدود کردن محتوای نامناسب و نظارت بر دستگاه از راه دور را انجام دهید. از یک موتور جست و جوی مناسب برای کودکان استفاده کنید. موتورهای جست و جوی معمولی ممکن است نتایجی را با محتوای نامناسبی که نمی خواهید فرزندانتان ببینند پیدا کنند. برخی از موتورهای جست و جو وجود دارند که فقط برای پیدا کردن نتایج مناسب برای کودکان طراحی شده اند مثل kidtopia, kidrex.org
4- کنترل و نظارت بر تنظیمات حریم خصوصی برنامه ها: هنگامی که با فرزندتان صحبت می کنید از او بپرسید که ایا از تنظیمات حریم خصوصی که در برنامه های خود دارند اطلاع دارند یا خیر و مطمئن شوید که تا حد امکان خصوصی باشد که نتوانند با افراد غریبه تماس بگیرند یا برعکس. به آن ها یادآوری کنید که آن ها را دوست دارید و می خواهید مطمئن شوید که آن ها ایمن هستند تا بفهمند که چرا این درخواست را از آن ها می کنید.

5- از آن ها بپرسید که با چه کسانی به صورت آنلاین در ارتباط هستند. از فرزندتان بپرسید که به صورت آنلاین با چه کسانی در رفت و آمد است. بررسی کنید که آیا آن ها با غریبه ها دوستانه صحبت می کنند یا خیر و بپرسید آیا کسی تا به حال چیزی گفته است که آن ها را نگران کند. به آن ها مشخصا بگوئید که اگر چیزی آنلاین دیده اند یا پیامی دریافت کرده اند که نگران آن هستند باید به شما مراجعه کنند. شما آن ها را دوست دارید و می توانید آن ها را ایمن نگه دارید و همیشه از آن ها نگه داری کنید.
6- تفکر انتقادی را تشویق کنید: فرزندانتان را تشویق کنید تا آنچه را که آنلاین دیده اند زیر سوال ببرند. در مورد تصاویری که دیده اند می توانید آن ها را از نرم افزار ویرایش عکس، تبلیغات و … آگاه کنید. یک زمینه کوچک می تواند به عملکرد کل اکوسیستم کمک کند و آن ها را از واکنش منفی به هر چیزی که می بینند باز دارد.
7- بر ماندگاری ردپای دیجیتالی آن ها تاکید کنید: ماندگاری ردپای دیجیتالی آن ها را گوشزد کنید و این که چگونه پیام ها یا تصاویر می توانند در حال و آینده بر آن ها تاثیر بگذارند. همچنین برای آن ها توضیح دهید که پیام های دیجیتال ناخوشایند می تواند چه تاثیری بر کسانی که آن ها را دریافت یا ارسال می کنند داشته باشد. به آن ها تلقین کنید که مسئولیت رفتار آنلاین خود را بر عهده دارند و مطمئن شوید که تاثیر پیام های ان ها را بر دیگران و خودشان را درک می کنند.
8- مرزها را تعیین کنید: در مورد زمان ها و مکان های بدون اینترنت توافق کنید. به عنوان مثال قبل از مدرسه، شب، اتاق خواب، اتاق غذا خوری. همچنین ممنوعیت صحبت با غریبه ها را تعیین کنید و دلیل آن را توضیح دهید. آن ها را از مزایای زمان بدون فناوری اگاه کنید. به عنوان مثال از یک ماشین حساب استفاده کنید تا به آن ها نشان دهید که چقدر باید بخوابند تا آن ها بفهمند که یک روال خوب قبل از خواب و بدون صفحه نمایش به نفع آن هاست.
9- روی مشکلات با هم کار کنید: اگر کودک ترس یا نگرانی خود را ابراز می کند با هم برنامه ای برای اقدام ایجاد کنید. آیا او باید یک شخص را مسدود کند یا یک گروه را ترک کند یا یک برنامه را حذف کند؟ اگر مشکلی پیش آمد اطمینان حاصل کنید که تا حد امکان پشتیبانی می کنید و اقدامات لازم را انجام می دهید تا مطمئن شوید که دوباره تکرار نمی شود.
10- نام کاربری و رمز عبور را از آن¬ها بخواهید: به آن ها یادآوری کنید که دوستشان دارید و به آن ها اعتماد دارید اما می خواهید مطمئن شوید که آن ها در امان هستند. روشن کنید که آن ها را تعقیب نمی کنید بلکه فقط می خواهید افراد غریبه یا افراد دیگری را که ممکن است سعی در تماس با انها داشته باشند را کنترل کنید و این بخشی از وظیفه والدین است که به فرزند خود القا کنند که در فضای آنلاین ایمن و مناسب هستند.
11- به مدرسه یا پلیس خبر دهید: اگر فرزند شما احساس تهدید، آذار و اذیت می کند یا اگر مکالمات آنلاین نشان دهنده رفتارهای خشن است برای طرح موضوع و شکایت با مدرسه و پلیس تماس بگیرید.
12- یکی از موثرترین راه ها برای کنترل فرزندان در اینترنت این است که رایانه را به جای اتاق خواب کودک در پذیرایی یا آشپزخانه قرار دهید. اگر کودک بداند که یکی دیگر از اعضای خانواده می تواند هر لحظه از کنارش بگذرد کمتر وسوسه می شود که به مطالب نامناسب دسترسی پیدا کند. همچنین می توانید ساعات خاصی از روز را تعیین کنید که فرزندان بتوانند از اینترنت استفاده کنند و یا دسترسی به اینترنت را در ساعات یا روزهای برنامه ریزی نشده قطع کنید.
دکتر علی کرمی